Er is wat mis met onze jeugd. Het gezag is weg en de discipline is zoek. Jongeren van tegenwoordig zijn ongeduldig, kunnen niet omgaan met tegenslagen en hebben moeite zich te concentreren. Er lijkt een generatie van kleine prinsjes en prinsesjes op te groeien die nauwelijks weten wat 'nee' is. Op school, thuis en in de kerk merken we dit en het maakt dat de opvoeders maar al te vaak met de handen in het haar zitten. Het is deze waarneming die drs. R. Toes ertoe heeft gebracht het boekje Verweesde generaties te schrijven. Toes is zelf directeur de Guido dès Bres, een Reformatorische school middenin de Randstad en weet dus waar hij het over heeft. Eerder, in 2011, schreef drs. Els van Dijk een boekje getiteld De hunkerende generatie. Vanuit de leefwereld van jongeren doet zij hierin een appèl op de volwassenen. Toes kiest in dit boekje voor een andere insteek en spreekt vooral vanuit de lastige taak die opvoeders vandaag de dag hebben. Som krijgt het daardoor wel wat weg van een klaagzang. Tegelijk worden de opvoeders wel wakker geschud, bewust gemaakt van de problematiek en wordt er gezocht naar een antwoord.
Het boek zelf bestaat uit elf hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de problematiek. In het tweede hoofdstuk wordt het probleem nogmaals op de kaart gezet en wordt voorzichtig de vraag gesteld of deze problematiek niet van alle tijden is. De auteur erkent dat er veel parallellen zijn met vroeger, maar wijst ook op grote verschillen met toen. In het derde hoofdstuk wordt hier nader op ingegaan. Het poogt een historische duiding te geven van de door de auteur waargenomen ontsporing. De precieze oorzaak wordt in het hoofdstuk echter niet geheel duidelijk. Het lijkt erop alsof de auteur de schuld met name legt bij de jaren 60. Hij spreekt over opkomende totaliteitsgedachte, waarbij er geen oog meer is voor de minderheid. Hierbij komt een zich afzetten tegen de burgerlijke orde, waarbij 'dansend rond het altaar van de vrijheid' (33), alle gezagsverhoudingen werden ondermijnd. De grote luxe van de huidige tijd maakt dat de jeugd geen 'nee' meer duldt. In de volgende hoofdstukken wordt beschreven hoe deze gezagscrises doorwerkt in allerlei verbanden. Achtereenvolgens is er een hoofdstuk over de vader, de leraar, de dominee, de politicus en, opvallend genoeg, tenslotte ook de kunstenaar. Telkens opnieuw worden hier de problemen geschetst. Het wordt al met al een wat wijdlopig betoog, waarin focus mist. Er wordt vooral veel waargenomen, maar grondige analyse ontbreekt vaak. Na al deze waarnemingen wordt in hoofdstuk 9 de vraag gesteld: kunnen we er wat aan doen? Is een terugkeer van het gezag mogelijk? De ondertitel luidt 'pleidooi voor terugkeer van het gezag' en het zal dan ook niet verbazen dat de auteur hier inderdaad voor pleit. In het laatste hoofdstuk worden daarom tenslotte nog enkele suggesties gedaan voor verbetering.
De vraag blijft: hoe moeten we dit boek nu beoordelen? Deze vraag is nog niet zo makkelijk te beantwoorden. Allereerst kunnen we stellen dat wie op zoek is naar een theologische fundering van de noodzaak van gezag deze in dit boekje niet zal aantreffen. Op zichzelf lijkt dit een gemis, aangezien de overtuiging van de noodzaak van gezag en hiërarchie niet voor iedereen direct duidelijk is. Ook wie als ouder, leraar of dominee op zoek is naar praktische handvatten voor de dagelijkse opvoeding zal in dit boekje weinig vinden. Het boekje is dan ook vooral een signaalboek dat opvoeders, zoals ouders, docenten en predikanten aan het denken wil zetten, hen wakker wil schudden en duidelijk wil maken dat opvoeden moeite kost, maar toch nodig is, dat gezag geëist mag worden en heilzaam is. Het boek laat vooral zien hoe er een verweesde generatie is, die behoefte heeft aan vaders, aan gezaghebbende figuren die vanuit levenservaring en op grond van hiërarchie de ander kunnen leiden en opvoeden. Wat dat betreft is het boek zeker het lezen waard.
drs. R. Toes, Verweesde generaties, Pleidooi voor de terugkeer van het gezag, De Banier, Apeldoorn, 140 blz., € 9,95